Chociaż w tytule filmu wyróżniona jest tylko jedna bohaterka, obie władczynie odgrywają w nim pierwszoplanowe role. Akcja rozpoczyna się w 1561 roku, czyli w momencie, gdy Maria (w tej roli eteryczna, przefarbowana na rudo Saoirse Ronan, znana między innymi z „Grand Budapest Hotel” i „Lady Bird”) wraca do ojczyzny po śmierci swego pierwszego męża, króla Francji Franciszka II Walezjusza. Niespełna dwudziestoletnia, jedyna z prawego łoża potomkini króla Szkocji Jakuba V, marzy o silnej władzy, ale meldując się w Leith (wtedy było to oddzielnie miasto, dzisiaj jedynie dzielnica Edynburga), trafia prosto do gniazda os. Najmniej zadowolony z powrotu Marii jest jej przyrodni (nieślubny) starszy brat James (Szkot James McArdle) – popierany przez protestantów pierwszy hrabia Moray, który do tej pory władał Szkocją jako regent. Teraz wychodzi na to, że będzie musiał ustąpić miejsca prawowitej dziedziczce tronu. Co na dodatek źle wróży wątłemu pokojowi religijnemu w kraju.

Ale z rosnącym niepokojem na powrót do ojczyzny swojej kuzynki (ich wspólnym przodkiem był Henryk VII Tudor) patrzy też królowa sąsiedniej Anglii, Elżbieta I (Margot Robbie, kojarzona chociażby z „Legionu samobójców” i „Jestem najlepsza. Ja, Tonya”). Obawia się ona, że zasiadająca na szkockim tronie Maria może, biorąc pod uwagę bezdzietność Elżbiety, wysunąć żądanie przyznania korony angielskiej swoim (przyszłym) dzieciom. Na dodatek, może też wspierać katolicką opozycję przeciwko córce Henryka VIII. Wszystko to zmierza do prostej konstatacji – obie, bardzo ambitne, władczynie dzieliło tyle, że o żadnym długotrwałym porozumieniu pomiędzy nimi nie mogło być mowy. Wręcz przeciwnie, śmiertelny konflikt wydawał się nieunikniony.

Trzeba przyznać, że Beau Willimon (a wcześniej John Guy) przyłożył się należycie do swego zadania. Prowadzoną przez Elżbietę i Marię skomplikowaną grę polityczną rozłożył na czynniki pierwsze, nie pomijając żadnego istotnego elementu. Dowiadujemy się zatem, jak obie panie próbowały się nawzajem przechytrzyć i upokorzyć, podkreślając tym sposobem swój prymat na Wyspach. Jak bezkompromisowo spiskowały przeciwko sobie, na zewnątrz udając przyjaźń i braterstwo (choć bardziej pasowałoby tutaj słowo „siostrzeństwo”). To naprawdę dobra i obiektywna lekcja historii. Problem jedynie w tym, że… opowiedziana bez polotu, koturnowo, jakby aktorzy nie pojawiali się na planie filmowym, ale teatralnej scenie. Josie Rourke pokierowała aktorami w taki sposób, jakby realizowała spektakl telewizyjny, nie zaś film, który ma być pokazywany na kinowym ekranie. „Marii, królowej Szkotów” brakuje przede wszystkim rozmachu, a sceny batalistyczne (wiem, to zdecydowanie zbyt duże słowo) sprawiają wrażenie wyciętych z filmu na poły amatorskiego.

Nawet jeżeli trudno przyczepić się do pracy aktorów, to nie można ich też za nic szczególnego pochwalić. Owszem, na pewno wypadają znacznie lepiej niż „luzaccy” odtwórcy głównych ról w pokrewnym tematycznie serialu „Dynastia Tudorów” (2007-2010), ale z kolei za bardzo przeginają w drugą stronę, w efekcie czego trudno dostrzec w nich ludzi z krwi i kości (chyba tylko z wyjątkiem Elżbiety chorującej na ospę). Na okładce wydania DVD znaleźć można następującą rekomendację jednego z zachodnich dziennikarzy: „Przerażająco zajmujący”. Prawdopodobnie miał on jednak na myśli inny film, bo w dziele Josie Rourke na pewno nie ma nic „przerażającego”, a i „zajmuje” on średnio. Za to pochwalić należy wydawcę za materiały dodatkowe, których celem jest przybliżenie epoki. Interesujące są zwłaszcza felietony „Wielka konfrontacja” oraz „Feminizm w stylu Tudorów”. Parę ciekawostek da się także wyłuskać z komentarzy reżyserki oraz twórcy ścieżki dźwiękowej – niezbyt zapadającej w pamięć – Maxa Richtera.