Bradford – kolebka brytyjskiego przemysłu filmowegoMiano „kolebki brytyjskiego przemysłu filmowego” Bradford zyskało dzięki wielu czynnikom: tutaj budowano pierwsze kamery i projektory, tu odbywały się pierwsze znaczące pokazy filmowe, otwierano pierwsze kina w Anglii i parę najważniejszych angielskich studiów filmowych. W Bradford zaczynał swoją karierę pierwszy angielski „milioner filmowy” oraz dwaj reżyserzy nagrodzeni Oskarami.
Anna DraniewiczBradford – kolebka brytyjskiego przemysłu filmowegoMiano „kolebki brytyjskiego przemysłu filmowego” Bradford zyskało dzięki wielu czynnikom: tutaj budowano pierwsze kamery i projektory, tu odbywały się pierwsze znaczące pokazy filmowe, otwierano pierwsze kina w Anglii i parę najważniejszych angielskich studiów filmowych. W Bradford zaczynał swoją karierę pierwszy angielski „milioner filmowy” oraz dwaj reżyserzy nagrodzeni Oskarami. ![]() Bradford Bradford to niewielkie miasto w samym środku Wielkiej Brytanii. Anglicy nazywają je „stolicą wełny” oraz „miastem filmu”, gdyż na początku zeszłego wieku właśnie dzięki tym dwóm gałęziom przemysłu nastąpiło apogeum rozwoju miasta. W Bradford końca XVII i początku XIX wieku przeważała klasa robotnicza oraz inżynierska, otwarta na wszelkiego rodzaju eksperymenty – także filmowe. Mieściła się tu Politechnika i Mechanics Institute, gdzie odbywały się pierwsze pokazy filmów. Od początku zyskały one też poparcie tutejszych metodystów, gdyż często ilustrowały historie biblijne. Ale miano „kolebki brytyjskiego przemysłu filmowego” Bradford zyskało dzięki wielu czynnikom: tutaj budowano pierwsze kamery i projektory, tu odbywały się pierwsze znaczące pokazy filmowe, otwierano pierwsze kina w Anglii i parę najważniejszych angielskich studiów filmowych. W Bradford zaczynał swoją karierę pierwszy angielski „milioner filmowy” oraz dwaj reżyserzy nagrodzeni Oskarami. Przypominają o tym tablice pamiątkowe „Cinema 100” Brytyjskiego Instytutu Filmowego, które z okazji stulecia kina pojawiły się aż w siedmiu miejscach miasta. Wszystko zaczęło się od wynalazku Tomasza Edisona zwanego kinetoskopem. Pozwalał on jednej osobie przez 20 sekund oglądać ruchome obrazy. Pierwszy przywiózł go do Bradford Frederick Dalton i w niedzielę 10 grudnia 1894 roku udostępnił go publiczności w Rigg’s Art Gallery, by po 3 tygodniach zabrać go do Leeds. Później jeszcze przez rok, udostępniane za niewielką opłatą przez Freda Issott, kinetoskopy cieszyły się wielką popularnością wśród widzów. Ale w 1895 roku w Paryżu bracia Lumière zorganizowali pierwszy publiczny pokaz filmowy i tak narodziło się kino. William Riley – jeden z braci Riley z firmy Riley Bros., która miała swoje filie w Bostonie i Nowym Jorku – był obecny na tym pokazie. Wrócił do Bradford pod wielkim wrażeniem nowego wynalazku i już w 1896 roku zaczął produkować pierwszy kinetoskop, stworzony specjalnie dla potrzeb jego firmy przez inżyniera Cecila Wraya oraz zegarmistrza Josepha Oultona. Z jego pomocą bracia Riley kręcili swoje pierwsze filmy. W tym samym roku Cecil Wray stworzył Ebor Machine dla firmy Ebor Works, aż wreszcie, wraz z optykiem Cecilem Barterem, założył firmę, która produkowała B&W Machines – połączenie projektora i kamery – głównie na import do Japonii, gdzie dzięki nim kręcono pierwsze japońskie filmy. Najważniejszym symbolem filmowej sławy miasta jest, otwarte 16 czerwca 1983 roku, Narodowe Muzeum Fotografii, Filmu i Telewizji (NMPFT). Mieści się w nim pierwszy i największy IMAX w Anglii, studyjne kino Cubby Broccoli (od imienia jednego z producentów serii o Jamesie Bondzie) oraz kino Pictureville, należące do sieci Europa Cinemas sponsorowanego przez program Media. Pictureville posiada szeroki ekran i jest to jedyne kino na świecie, w którym od 1993 roku publiczność może oglądać filmy panoramiczne w formacie Cinerama, wyświetlane z trzech projektorów na raz. Wykorzystywany w tym formacie szeroki ekran i system „surround” pojawiły się w 1953 roku, a dziś jego tradycja kontynuowana jest przez kina typu IMAX. Pictureville otwarto w 1967 roku jako część Biblioteki Głównej. W 1992 roku odnowione je, wyposażono w projektory na 35 i 70 milimetrów oraz 306 foteli i przyłączono je do NMPFT. Uroczyste otwarcie nowego Pictureville odbyło się 8 kwietnia 1992 roku pokazem filmu „Hook” Stevena Spielberga. ![]() Bradford Wcześniej na miejscu NMPFT mieścił się, zbudowany w 1875 roku, People’s Palace, w którym, w poniedziałek 6 kwietnia 1896 roku, odbył się pierwszy pozalondyński pokaz filmów braci Lumière. Podobnie jak 2 miesiące wcześniej widzowie w londyńskiej Polytechnic Institution, teraz mieszkańcy Bradford przez 2 tygodnie mogli zobaczyć 11 scenek filmowych (m.in. „Fryzjer” czy „Dentysta”). Ciekawostką jest fakt, że programy na pierwszy pokaz filmów braci Lumiere 20 lutego 1896 roku w Londynie drukował Walter Constable w swojej bradfordzkiej firmie Lion Chambers. Inny Bradfordczyk – Richard James Appleton, zwany „pierwszym rycerzem kamery” – pokazał w tutejszym Mechanics Institute swój wynalazek „cieroscope”. Tym urządzeniem 22 czerwca 1897 roku nakręcił londyńska paradę z okazji brylantowego jubileuszu królowej Wiktorii, od momentu jej wyjścia z katedry św. Pawła w Londynie. Film ten wywołano w pociągu w drodze do Bradford, gdzie, tego samego wieczoru, tuż przed północą, odbył się jego publiczny pokaz. Obejrzało go 10 tysięcy ludzi. Przez 3 kolejne wieczory powtarzano projekcje na ścianie budynku lokalnej gazety „Telegraph and Argus”, tym razem ustawiając krzesła i pobierając opłatę za bilety, a dochód z tych pokazów przeznaczono na specjalny Fundusz z okazji Brylantowej Rocznicy Koronacji Królowej. Później R.J. Appleton założył firmę P.J.Appleton & Co. – Photographic and Latern Outfitters, mieszczącą się w budynku na Manningham Lane, gdzie dziś wisi jedna z tablic „Cinema 100” Brytyjskiego Instytutu Filmowego. Najwięcej kin, bo aż 42, działało w Bradford w 1948 roku, kiedy to miasto liczyło 250 tysięcy mieszkańców. Niestety, w latach 50. telewizja odebrała kinom widzów i wkrótce większość zaczęto zamykać. Dziś liczbę mieszkańców szacuje się na 450 tysięcy, ale do dyspozycji mają zaledwie kilka kin wielosalowych. Jedne z pierwszych pokazów filmowych odbywały się od 1900 roku w Temperance Hall, który do 1922 roku działał jako regularne kino na przedzie studia Hibbert Pictures. W St. George’s Hall (obecnie sali koncertowej) filmy pokazywano w latach 1905-1949. W Electric Theatre De Luxe od stycznia 1911 roku działało kino sieci Pathé Frères Company, która – jako pierwsza zastosowała 2 projektory na raz – i pokazywał filmy bez przerw. Francuzi jako pierwsi wprowadzili również własną kronikę filmową „Pathé News”. Electric Theatre De Luxe miało 300 miejsc, w hallu serwowano herbatę i ciasteczka, ale po wykupieniu go przez nowych właścicieli, 16 czerwca 1923 roku, De Luxe, jako pierwsze kino w centrum, zostało zamknięte. Empire Theatre & Cinema działało jako kino w latach 1918-1952. Wcześniej, od 1899 roku mieściła się tam sala koncertowa, a od 1916 do 1918 roku był to teatr. W 1906 roku występowali w nim m.in. Stan Laurel z duety Flip i Flap oraz Charlie Chaplin, który miesiąc później wyemigrował do Ameryki. Otwarte w latach 1920-1939 Savoy Cinema miało sale na 1 600 miejsc i było to pierwsze kino dźwiękowe – od marca 1929 roku grano tam przez 6 tygodni „Śpiewającego błazna” z Alem Jolsonem. Odeon Ciemna, na 3 130 miejsc, otwarto w 1930 roku i było to – obok Trocadero w Londynie i Green’s Playhouse w Glasgow – jedno z trzech największych kin w Anglii. Natomiast otwarte w 1969 roku przy Foster Square CineCenta Cinema na 238 miejsc i Penthouse Club (tylko dla dorosłych) na 157 miejsc to prototyp dzisiejszych multipleksów. Pozostałe bradfordzkie kina z początku ubiegłego wieku to m.in. Bradford Picture House, Regent Cinema, Marlborough Cinema, Morley Street Picture House i Priestely Centre. ![]() Tony Richardson W Bradford mieściły się także pierwsze brytyjskie wytwórnie filmowe. W Captain Kettle Film Studios nakręcono około 30, trwających najwyżej do 30 minut, filmów z serii o kapitanie Kettle, granym przez C.J. Cutcliffe’a Hyre’a. Na przedzie tego studia, założonego w 1914 roku przez Hyre’a i Henry’ego Hibberta, mieściło się kino Towers Hall Cinema. W 1915 roku studio zostało przejęte przez Pyramid Film Company, które nakręciło tam serię 5 filmów o kapitanie Jolly. W 1916 roku studio upadło, ale kino działało aż do 1970 roku. C.H. Wood Ltd. powstało w 1922 roku przy Manningham Lane. W latach 20 kręcono tam filmy sportowe, głównie z wyścigów motorowych, a teraz mieści się tam Woods Visual Imaging, które sprzedaje reklamy, filmy edukacyjne oraz zdjęcia na cały świat. Niedaleko Manningham Lane mieściła się tez firma W.E. Berry Ltd. Tam, aż do 1980 roku, drukowano plakaty filmowe – m.in. do filmów o Jamesie Bondzie i do kolejnych części „Gwiezdnych Wojen” – które dziś są bardzo poszukiwane przez kolekcjonerów i osiągają zawrotne ceny. Największym producentem filmowym z Bradford był, urodzony w 1862, roku Henry Hibbert. W 1896 roku zaczął produkować Ebor Machine Cecila Wraya w firmie Ebor Works. Od 1904 roku organizował w soboty w sali Lecture Hall, stojącego na Town Hall Square Mechanics Institute jedne z pierwszych pokazów filmowych w Bradford, tak zwane „Saturday Night Pops”, połączone z przedstawieniami na scenie. W 1920 roku założył wytwórnie Hibbert Pictures, na czele której działało kino Temperance Hall. W 1914 roku z C.J. Cutcliffem Hyrem założył Captain Kettle Film Studios. Później został przedstawicielem amerykańskiej agencji filmowej Mutual Films, a potem dyrektorem Wardour Films LTD. Zmarł w 1924 roku w Londynie, jako „pierwszy Brytyjczyk, który zarobił milion na przemyśle filmowym”. Bradford może się też poszczycić dwoma reżyserami, którzy zdobyli statuetkę Oscara. Pierwszy z nich to James Hill, otrzymał on Oscara w 1960 roku za dokument „Giussepina”. Drugi to Tony Richardson, uhonorowany w 1963 roku za reżyserię filmu „Tom Jones”. Tony Richardson urodził się w 1928 roku w pobliskim Saltaire. Zdobywał doświadczenie w bradfordzkich teatrach, później skończył Oxford i trafił do telewizji BBC, a w 1955 roku zaczął reżyserować dla Royal Court Theatre w Londynie. Jego najbardziej znane filmy to m.in. „Smak miodu” (1961), „Samotność długodystansowca” (1962), „Hotel New Hampshire” (1984) i, ukończony już po jego śmierci, „Blue Sky” (1994 ). Richardson zmarł 14 grudnia 1991 roku w Los Angeles, a trzy lata później jego – równie znane córki: Natasha i Joely odsłoniły tablicę pamiątkową „Cinema 100” Brytyjskiego Instytutu Filmowego na ich domu w Shipley. Jak już wspomniałam w pierwszej części „Bradford – miasto filmu”, Bradford uwieczniono w wielu filmach. Jeden z pierwszych nakręcił w 1896 roku George Henderson, który sfilmował tramwaje na Town Hall Square – obraz trwał około minuty. Część zdjęć do „Miejsca na górze” Jacka Claytona z 1958 roku kręcono m.in. w City Hall oraz w Pubie Boy and Barrel. W jednej ze scen „Billy’ego kłamcy” Johna Schlesingera z 1963 roku widać pomnik upamiętniający Pierwszą Wojnę Światową oraz, stojący za nim, pomnik królowej Wiktorii. Zdjęcia do „Garderobianego” Petera Yatesa z 1983 roku kręcono w zbudowanym w 1914 roku teatrze Alhambra, a w malowniczej dzielnicy Little Germany kręcono w 1998 roku zdjęcia do „LA bez mapy” Mikiego Kaurismäkiego. Jeżeli chcecie zobaczyć, jak wygląda Bradford – „miasto filmu” i „kolebka brytyjskiego przemysłu filmowego” – powróćcie do tych filmów! ![]() 17 maja 2005 |
Hans Kloss czy Max Otto von Stirlitz – który z nich narodził się wcześniej? Ten pierwszy zadebiutował w spektaklu teatralnym w styczniu 1965 roku, temu drugiemu Julian Siemionow przydał niemiecką tożsamość dopiero w wydanej dwa lata później powieści „Major Wicher”. Na słynne „Siedemnaście mgnień wiosny” trzeba było czekać jeszcze rok. A na dwuczęściowe przedstawienie polskiego Teatru Sensacji „Stirlitz” autorstwa Andrzeja Zakrzewskiego – kolejne cztery.
więcej »Myśleliście, że blaszana kosmiczna furgonetka albo UFO z ogrodowego parasola to szczyt dziadostwa budżetowego? Ha! Poznajcie statek na budżecie zerowym. Serio, nic nie kosztował.
więcej »W latach 80. XX wieku Wiaczesław Browkin wyspecjalizował się w przedstawieniach telewizyjnych, które prezentowane były najczęściej w ramach „Teatru Politycznego”. Czy to oznacza, że tym samym definitywnie odszedł od postaci komisarza Maigreta? Niekoniecznie. Znalazł bowiem taką powieść Georges’a Simenona, która pozwoliła mu połączyć oba wątki – kryminalny i polityczny. Tak powstał, mający premierę w czerwcu 1987 roku, spektakl „Maigret u ministra”.
więcej »Peregrynacje wyssane z palca
— Jarosław Loretz
Podróże międzygwiezdne de luxe
— Jarosław Loretz
E.T. wersja hard
— Jarosław Loretz
Ogrodowy nielot
— Jarosław Loretz
Mumii podejście drugie
— Jarosław Loretz
Mumia z gwiazd
— Jarosław Loretz
Pracownik idealny
— Jarosław Loretz
Niech się mury… drzewią?
— Jarosław Loretz
Interpol muzealny
— Jarosław Loretz
Gdy w domu brakło kombinerek
— Jarosław Loretz
Bradford – miasto filmu
— Anna Draniewicz
Między słowami
— Anna Draniewicz
Amerykanie nadchodzą!
— Anna Draniewicz
Bollywood atakuje
— Anna Draniewicz
15 lat prywatnej dystrybucji kinowej w Polsce
— Anna Draniewicz
Filmy o ludziach. Filmy dla ludzi
— Anna Draniewicz
Pasja Gibsona
— Anna Draniewicz
Noc z Darrenem Aronofskym
— Anna Draniewicz
Film wojenny
— Anna Draniewicz
Kill Bill - czwórgłos
— Marta Bartnicka, Michał Chaciński, Anna Draniewicz, Konrad Wągrowski