Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 11 czerwca 2023

Bywało lepiej
„Jesteśmy snem” to zbiór trzech krótkich powieści Ursuli K. LeGuin. Zbiór dość nierówny, bo zawarte w nim historie są leciwe i mało zajmujące, szczególnie dla współczesnego czytelnika.
Harry Potter? Narnia? Mozart!
Szafka z zegarem w szkolnej bibliotece okazuje się przejściem do świata fantazji. Brzmi jak początek streszczenia powieści dla młodzieży młodszej? Trochę tak, bo „Czarodziejski flet” Floriana Sigla to niejako próba pożenienia opery Mozarta z motywami typowo szkolnymi: wredny szpaner, sympatyczny fajtłapa, atrakcyjna koleżanka, budzący strach dyrektor. A po drugiej stronie – przygody, ratowanie świata i… królewna. Kogo wybierze bohater?
Wporzo
„Niepodległość. Terra Alta II” to powieść kryminalna, ale przy okazji jest zaangażowanym głosem w dyskursie o tożsamości Katalonii.
Upadek Rycerza: Część 5. Rycerz odnowiony
Tego już w czasach TM-Semic nie poznaliśmy. Batman pokonał Azraela, a sam Azrael najwyraźniej poszedł po rozum do głowy, Robin powrócił do jaskini, Nightwing pojawił się ni stąd ni zowąd i tylko rozczarowanego i obrażonego Alfreda nadal brakuje. Bruce Wayne wrócił do roli człowieka-nietoperza, prawda? No niestety, sprawa jest trochę bardziej skomplikowana.
Niejednoznaczny kot
Jeżeli w ruinach kurortu znajdziesz nietknięte drzwi, a obok nich tajemniczą figurkę, na wszelki wypadek jej nie dotykaj, a już na pewno nie podnoś! Tytułowa bohaterka filmu „Suzume” przez swoją lekkomyślność zostaje wciągnięta w niesamowitą przygodę, w trakcie której będzie musiała uratować swój kraj oraz zakocha się w… żółtym krzesełku.
Kulawe konie: Sez. 1. odc. 1. Witajcie w czyśćcu (a może nawet w piekle)
Nie ulega wątpliwości, że twórcy „Kulawych koni” znakomicie potrafią operować kontrastami i igrać z przyzwyczajeniami widzów. I tak na początku pierwszego odcinka wprawdzie obserwujemy dynamiczną akcje przeprowadzoną przez agentów służb specjalnych, ale szybko wydarzenia toczą się w zgoła odmiennym tempie, Co istotne, mimo to napięcie wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie.
Puchatek: Żenada i wstyd
Jak wielokrotnie pouczają starsi – co nagle, to po diable. „Puchatek: Krew i miód” potwierdza to w całej rozciągłości.

Filmy

Magazyn CCXXVI

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

kinowe

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

Zapowiedzi

kinowe

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

Adolf Bergunker
‹Mściciel z gór [Dżura]›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Mściciel z gór [Dżura]
Tytuł oryginalny	Жоро [Джура]
Reżyseria	Adolf Bergunker
Zdjęcia	Jurij Sokoł
Scenariusz	Siemion Nagornyj, Gieorgij Tuszkan
Obsada	Mambet Asanbajew, Muratbek Ryskułow, Nurmuchan Żanturin, Nabi Rachimow, Sowetbek Dżumadyłow, Roza Tabałdijewa, Nurkan Tursunbajew, Darkul Kujukowa, Jurij Rodionow, Kamasi Umurzakow, Szamszy Tumenbajew, Abugazyr Ajbaszew, Ałmaz Kyrgyzbajew, Sabira Kumuszalijewa, Iskender Ryskułow
Muzyka	Jewgienij Brusiłowski
Rok produkcji	1964
Kraj produkcji	ZSRR
Czas trwania	107 min
Gatunek	dramat, historyczny, western
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Klasyka kina radzieckiego: Miłość, góry i karabiny
[Adolf Bergunker „Mściciel z gór [Dżura]” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Żydowski reżyser urodzony na Krymie (Adolf Bergunker), ukraiński autor pierwowzoru literackiego (Gieorgij Tuszkan) i rozgrywająca się w 1930 roku w sowieckim Turkiestanie, na pograniczu z Chinami, easternowa opowieść o walce z podstępnymi basmaczami – tak w skrócie można opisać kinową wersję „Dżury”, która na polskie ekrany trafiła pod znacznie bardziej chwytliwym tytułem – „Mściciel z gór”.

Sebastian Chosiński

Klasyka kina radzieckiego: Miłość, góry i karabiny
[Adolf Bergunker „Mściciel z gór [Dżura]” - recenzja]

Adolf Bergunker
‹Mściciel z gór [Dżura]›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Mściciel z gór [Dżura]
Tytuł oryginalny	Жоро [Джура]
Reżyseria	Adolf Bergunker
Zdjęcia	Jurij Sokoł
Scenariusz	Siemion Nagornyj, Gieorgij Tuszkan
Obsada	Mambet Asanbajew, Muratbek Ryskułow, Nurmuchan Żanturin, Nabi Rachimow, Sowetbek Dżumadyłow, Roza Tabałdijewa, Nurkan Tursunbajew, Darkul Kujukowa, Jurij Rodionow, Kamasi Umurzakow, Szamszy Tumenbajew, Abugazyr Ajbaszew, Ałmaz Kyrgyzbajew, Sabira Kumuszalijewa, Iskender Ryskułow
Muzyka	Jewgienij Brusiłowski
Rok produkcji	1964
Kraj produkcji	ZSRR
Czas trwania	107 min
Gatunek	dramat, historyczny, western
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Przez poprzednich sześć tygodni mogliście w każdą środę przeczytać w tym miejscu o kolejnych odcinkach nakręconego w połowie lat 80. ubiegłego wieku tadżyckiego serialu „Dżura – myśliwy z Min-Archaru” autorstwa Sajdo Kurbanowa i Wiktora Mirzajanca (choć za scenariusz odpowiadał przede wszystkim legendarny reżyser Marlen Chucyjew). Pisząc o nim, nie omieszkałem jednak wspomnieć, że było to drugie podejście filmowców do opublikowanej pierwotnie w 1940 roku powieści ukraińskiego prozaika Gieorgija Tuszkana (1905-1965). Pierwsze miało miejsce dwie dekady wcześniej, jeszcze za życia pisarza. Powstała wówczas – nie w Tadżykistanie, lecz Kirgistanie – kinowa wersja „Dżury”, za którą odpowiadał pochodzący z krymskiego Symferopola żydowski reżyser Adolf Sołomonowicz Bergunker (1906-1989). A której Tuszkan był współscenarzystą, zresztą do spółki z mającym wyjątkowo burzliwy życiorys Siemionem Nagornym, naprawdę noszącym nazwisko Wajsbajn (1905-1992).

Bergunker jako dziewiętnastolatek podjął pracę księgowego w Symferopolu, ale doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że nie da się zamknąć w biurze. Dlatego gdy tylko nadarzyła się okazja, wyfrunął do Moskwy, aby podjąć naukę w Instytucie Historii Sztuki, gdzie jego opiekunem był Siergiej Jutkiewicz (w przyszłości znany głównie z apologetycznych filmów o Leninie). Dyplom zdobył w 1930 roku, ale przez kolejnych kilka lat trudno było mu znaleźć stałe zajęcie, aż wreszcie otrzymał etat asystenta, a następnie drugiego reżysera. W tej roli pracował między innymi pod okiem Siergieja Gierasimowa („Miasto młodzieży”, 1938) oraz braci Gieorgija i Siergieja Wasiljewów („Obrona Carycyna”, 1942; „Front”, 1943). Pierwszy swój film nakręcił tuż po zakończeniu wojny – była to zrealizowana do spółki z Michaiłem Jegorowem przygodowa „Bezimienna wyspa” (1946). Mimo debiutu, wiekowemu już twórcy – skończył bowiem właśnie czterdzieści lat – wcale nie było od tej pory z górki.

W rozwinięciu skrzydeł na pewno nie pomagało mu żydowskie pochodzenie. Rozkręcił się dopiero po śmierci Stalina. Pomiędzy 1953 a 1958 rokiem spod jego ręki wyszły cztery obrazy: oparty na komedii Carla Goldoniego „Sługa dwóch panów” (1953), przygodowo-kryminalne „Ślady na śniegu” (1955), melodramat „Obok nas” (1958) oraz ekranizacja „Ojców i dzieci” Iwana Turgieniewa (1958). Na kolejną premierę Adolf Sołomonowicz musiał czekać sześć lat. Ale też realizacja „Dżury”, który na polskie ekrany trafił pod sensacyjnym tytułem „Mściciel z gór”, z uwagi na wysokogórskie plenery nastręczała wiele trudności. Kolejne filmy Bergunker kręcił regularnie, co kilka lat. A były to jeszcze: dramat rewolucyjny „Bunt” (1967), rozgrywająca się w Karkonoszach wojenna „Droga na Rübezahl” (1970), melodramat „Drzwi bez zamka” (1973) oraz dramaty „Ingo, zagraj w filmie!” (1977), „Wnuk swojej babci” (1980) i „Urodzony na Syberii” (1982).

Wziąwszy pod uwagę fakt, że pochodząca sprzed niemal czterech dekad wersja serialowa „Dżury” to opowieść trwająca w sumie siedem godzin, a jej kinowy odpowiednik z 1964 roku nie ma nawet dwóch godzin, rzeczą oczywistą staje się to, że Nagornyj i Tuszkan musieli mocno przyciąć fabułę. I rzeczywiście! Wielu wątków w tym kirgiskim dramacie historyczno-rewolucyjnym zostało całkowicie pomiętych. Nie pojawią się ani podstępny Brytyjczyk mister Brix, nie ma też przemytnika Saida i białogwardzisty Aleksieja, mocno przetrzebione zostały również szeregi krasnoarmiejskich pograniczników. Kto więc został? Troje najważniejszych bohaterów: tytułowy Dżura (w którego wcielił się Mambet Asanbajew), jego ukochana Zejneb (Roza Tabałdijewa – patrz: „Znój” i „Pierwszy nauczyciel”) oraz basmacz Tagaj, w którego wcielił się Nurmuchan Żanturin (doskonale znany z takich środkowoazjatyckich easternów, jak „Koniec atamana”, „Komisarz nadzwyczajny” czy „Siódma kula”).

Akcja – rozpisanego na prolog i pięć rozdziałów – kirgiskiego „Dżury” (aczkolwiek „Mściciel z gór” na pewno brzmi dużo lepiej i pod względem komercyjnym bije oryginalny tytuł na głowę) rozgrywa się w 1930 roku na pograniczu kirgisko-chińskim. W sowieckim Turkiestanie sytuacja wciąż jest bardzo niepewna. Po drugiej stronie Tien-szanu basmacze czują się bezkarni; korzystając z trudno dostępnych i często nieznanych „czerwonym” górskich szlaków, bez obaw przekraczają granicę w te i we wte. Starają się także rekrutować żołnierzy z mieszkańców odciętych od świata aułów, apelując do ich wiary muzułmańskiej i strasząc komunistami, którzy są wrogami odwiecznego prawa szariatu. Jednym z dowódców kontrrewolucyjnych oddziałów jest wspomniany już Tagaj. Dotarłszy pewnego dnia do kiszłaku Mir-Archar, zwraca uwagę na piękną Zejneb (w wersji z lat 80. imię bohaterki brzmiało Zajnab – ot, kwestia odmiennej transkrypcji), która wzorem przodków porywa, by uczynić swoją żoną.

W górach toczy się też bezpardonowa walka pomiędzy basmaczami a patrolującymi przejścia graniczne czerwonoarmistami. Pewnego dnia dwóch takich, komsomolców, dociera do osady – to Musa (w którego wciela się kompozytor Nurkan Tursunbajew) oraz przybyły z głębi Związku Radzieckiego geolog Jura. Opowiadają oni mieszkańcom Mir-Archaru o świecie, o istnieniu którego górale nie mają pojęcia. Dżurę niewiele to obchodzi; jedyne, czego im zazdrości, to dobrej jakości karabiny. Gdyby taki miał, z każdego polowania wracałby z wielkimi zapasami mięsa i skór. Gdy jednak próbuje odebrać im broń, interweniuje aksakał (ostatnia rola zmarłego jeszcze przed premierą filmu Szamszy Tumenbajewa) – starzec przekonuje go, że tak się nie godzi, że to wbrew tradycyjnej gościnności. Chłopak, niepocieszony, oddaje karabin, ale gdy następnego dnia krasnoarmiejcy opuszczają auł – Musa daje go nastolatkowi w prezencie. Czy po takim geście można się dziwić, że sympatie Dżury zaczynają przechylać się na stronę „czerwonych”?

To oczywiście nieco żartobliwe pytanie, bo przecież taki drobiazg nie może zdecydować o poważnym życiowym wyborze. Dzieją się więc w „Mścicielu z gór” sprawy dużo poważniejsze, które sprawiają, że Dżura przechodzi ewolucję od człowieka politycznie nieuświadomionego do pełnego zapału komunisty. W tle pojawia się miłość do Zejneb i nienawiść do Tagaja, który chce „położyć łapę” na ukochanej chłopaka. Z czasem akcja jednak komplikuje się dużo bardziej, a na scenie pojawiają się kolejni charyzmatyczni bohaterowie: naczelny przywódca basmaczy Bałbak (w którego wcielił się Uzbek Nabi Rachimow – vide „Krew i pot”, „Było to w Kokandzie”, aksakał w wersji serialowej „Dżury), zdradziecki Szaraf (Sowetbek Dżumadyłow – patrz: „Szkarłatne maki Issyk-Kulu”, „Dersu Uzała”, „Żurawie przyleciały wcześnie”), wreszcie dowódca „czerwonych” pograniczników Kozubaj (Muratbek Ryskułow, znany z „Czterdziestego pierwszego” oraz „Wystrzału na przełęczy Karasz”).

Doświadczony i utalentowany reżyser, świetni, czujący się w stylistyce easternowej aktorzy (Żanturin, Dżumadyłow, Ryskułow, Rachimow, a do tego jeszcze wcielająca się w Aiszę, matkę Dżury, Darkul Kujukowa – bohaterka kilku kirgiskich adaptacji prozy Czingiza Ajtmatowa: „Znój”, „Pierwszy nauczyciel” oraz „Biały statek”), jak również intrygujący materiał literacki, który stał się podstawą scenariusza, a wszystko to umieszczone w urzekającej pięknem przyrodzie Tien-szanu – efekt musiał być jak najbardziej pozytywny. Do tego stopnia, że w odbiorze filmu nie przeszkadza nawet jego propagandowe przesłanie, które dzisiaj ma jedynie walor historycznej ciekawostki. Po niemal sześciu dekadach od premiery „Mściciela z gór” ogląda się doskonale, a finałowe sceny ostatecznej rozprawy z basmaczami, które w niczym nie ustępują klasycznym westernom, musiały robić na ówczesnych widzach w Związku Radzieckim ogromne wrażenie.

24 maja 2023

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Kulawe konie: Sez. 1. odc. 5. Pokerowa zagrywka
Marcin Mroziuk

9 VI 2023

Wprawdzie River Cartwright potrzebował sporo czasu, aby zrozumieć, czemu trafił do Slough House, ale teraz dzięki tej wiedzy może pomóc Jacksonowi Lambowi we wspólnym pokrzyżowaniu planów Diany Taverner. Pytanie brzmi, czy tej rozgrywki w łonie MI5 nie przypłaci życiem porwany Hassan Ahmed.

więcej »

Klasyka kina radzieckiego: Leśni Bracia – estońscy „żołnierze wyklęci”
Sebastian Chosiński

7 VI 2023

Kinematografia estońska z czasów radzieckich nie miała w Polsce Ludowej szczególnego szczęścia. Jeśli już sprowadzano nad Wisłę filmy z republik nadbałtyckich, sięgano głównie po dzieła litewskie. A szkoda! Gdyby było inaczej, „Gniazdo na wietrze” Olava Neulanda, oparte na scenariuszu Grigorija Kanowicza i Isaaka Fridberga, mogłoby stać się sporym wydarzeniem.

więcej »

Kolorowy zawrót głowy
Agnieszka ‘Achika’ Szady

6 VI 2023

Druga część trylogii o multiwersum wszystkich możliwych Spider-Manów (wliczając kota i prosiaka) jest jeszcze bardziej oszałamiająca wizualnie niż pierwsza. Na szczęście efektom nie udało się przyćmić fabuły.

więcej »