Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 3 czerwca 2023

Bywało lepiej
„Jesteśmy snem” to zbiór trzech krótkich powieści Ursuli K. LeGuin. Zbiór dość nierówny, bo zawarte w nim historie są leciwe i mało zajmujące, szczególnie dla współczesnego czytelnika.
Harry Potter? Narnia? Mozart!
Szafka z zegarem w szkolnej bibliotece okazuje się przejściem do świata fantazji. Brzmi jak początek streszczenia powieści dla młodzieży młodszej? Trochę tak, bo „Czarodziejski flet” Floriana Sigla to niejako próba pożenienia opery Mozarta z motywami typowo szkolnymi: wredny szpaner, sympatyczny fajtłapa, atrakcyjna koleżanka, budzący strach dyrektor. A po drugiej stronie – przygody, ratowanie świata i… królewna. Kogo wybierze bohater?
Puchatek: Żenada i wstyd
Jak wielokrotnie pouczają starsi – co nagle, to po diable. „Puchatek: Krew i miód” potwierdza to w całej rozciągłości.
Wporzo
„Niepodległość. Terra Alta II” to powieść kryminalna, ale przy okazji jest zaangażowanym głosem w dyskursie o tożsamości Katalonii.
Kulawe konie: Sez. 1. odc. 1. Witajcie w czyśćcu (a może nawet w piekle)
Nie ulega wątpliwości, że twórcy „Kulawych koni” znakomicie potrafią operować kontrastami i igrać z przyzwyczajeniami widzów. I tak na początku pierwszego odcinka wprawdzie obserwujemy dynamiczną akcje przeprowadzoną przez agentów służb specjalnych, ale szybko wydarzenia toczą się w zgoła odmiennym tempie, Co istotne, mimo to napięcie wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie.
Niejednoznaczny kot
Jeżeli w ruinach kurortu znajdziesz nietknięte drzwi, a obok nich tajemniczą figurkę, na wszelki wypadek jej nie dotykaj, a już na pewno nie podnoś! Tytułowa bohaterka filmu „Suzume” przez swoją lekkomyślność zostaje wciągnięta w niesamowitą przygodę, w trakcie której będzie musiała uratować swój kraj oraz zakocha się w… żółtym krzesełku.
Upadek Rycerza: Część 5. Rycerz odnowiony
Tego już w czasach TM-Semic nie poznaliśmy. Batman pokonał Azraela, a sam Azrael najwyraźniej poszedł po rozum do głowy, Robin powrócił do jaskini, Nightwing pojawił się ni stąd ni zowąd i tylko rozczarowanego i obrażonego Alfreda nadal brakuje. Bruce Wayne wrócił do roli człowieka-nietoperza, prawda? No niestety, sprawa jest trochę bardziej skomplikowana.

Książki

Magazyn CCXXVI

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Krew niewinnych
Mitchell Hogan
Pożoga
Ilona Andrews
Kolorowe zeszyty (wyd. I uzupełnione)
Konrad Wągrowski, Marcin Osuch
Jak uciec Houdiniemu
Kerri Maniscalco
Lekcje
Ian McEwan
Mallaroy. Tom I
A.M. Juna
Nie jedź tam
Adam Fletcher
Złoty dom
Jessie Burton

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Ostatnie lato w mieście
Gianfranco Calligarich

więcej »

Cezary Łazarewicz
‹Koronkowa robota›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Koronkowa robota
Data wydania	14 marca 2018
Autor	Cezary Łazarewicz
Wydawca	Czarne
Seria	Reportaż (Czarne)
ISBN	978-83-8049-643-9
Format	240s. 133×215mm; oprawa twarda
Cena	44,90
Gatunek	non‑fiction, podróżnicza / reportaż
WWW	Polska strona
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Ten okrutny XX wiek: Gorgonicha – najsłynniejsza zbrodniarka międzywojnia?
[Cezary Łazarewicz „Koronkowa robota” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Zapewne zdarzały się w Polsce międzywojennej zbrodnie straszniejsze, ale to właśnie zabójstwo siedemnastoletniej Lusi Zarembianki, o które oskarżono (i skazano) kochankę jej ojca, Ritę Gorgonową, stało się najsłynniejszą sprawą kryminalną II RP. Do dzisiaj zresztą budzącą zainteresowanie, co poniekąd potwierdza publikacja reportażowej książki Cezarego Łazarewicza „Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej”. Po jej lekturze mało kto będzie miał wątpliwości co do tego, kto jest winien.

Sebastian Chosiński

Ten okrutny XX wiek: Gorgonicha – najsłynniejsza zbrodniarka międzywojnia?
[Cezary Łazarewicz „Koronkowa robota” - recenzja]

Cezary Łazarewicz
‹Koronkowa robota›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Koronkowa robota
Data wydania	14 marca 2018
Autor	Cezary Łazarewicz
Wydawca	Czarne
Seria	Reportaż (Czarne)
ISBN	978-83-8049-643-9
Format	240s. 133×215mm; oprawa twarda
Cena	44,90
Gatunek	non‑fiction, podróżnicza / reportaż
WWW	Polska strona
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Nieczęsto mi się to zdarza, ale ten tekst zacznę od wątku prywatnego. Kiedy w 1977 roku do kin weszła „Sprawa Gorgonowej”, miałem zaledwie osiem lat. To niemożliwe, abym wtedy zobaczył ten film. Ani rodzice by mnie na niego nie zabrali, ani – nawet gdyby jakimś cudem wpadli na tak szaleńczy pomysł – nie wpuściłaby mnie do sali projekcyjnej bileterka. W moim rodzinnym mieście, w którym zawsze działało tylko jedno kino, przestrzegano przepisów, a dzieło Janusza Majewskiego na pewno nie było przeznaczone dla dzieci. Za to na sto procent obejrzałem ten obraz parę lat później, gdy po raz pierwszy pokazano go w telewizji. Od tamtej pory widziałem go już pewnie kilkanaście, a może nawet kilkadziesiąt razy. I nic w tym dziwnego, to przecież najlepszy polski ekranowy dramat sądowy wszech czasów. Obejrzawszy go, nie miałem najmniejszych wątpliwości, kto zabił. Czy pojawiły się one później, gdy już jako dorosły szukałem informacji na temat zabójstwa Lusi Zarembianki – nie ma w zasadzie większego znaczenia. Chodzi raczej o to, że z biegiem czasu wciąż niesamowicie intrygowała mnie ta zbrodnia z początku lat 30. XX wieku. Kiedy więc parę miesięcy temu wydawnictwo Czarne zapowiedziało wydanie książki Cezarego Łazarewicza, zacierałem ręce z zadowolenia. A gdy już się ukazała, rzuciłem się na nią jak wygłodniałe zwierzę.

Łazarewicz jako autor „Koronkowej roboty” od samego początku wydawał się być właściwym człowiekiem na właściwym miejscu. To przekonanie usprawiedliwiały zresztą jego wcześniejsze publikacje, również będące zapisami prowadzonych po latach dziennikarskich śledztw, jak chociażby poświęcony seryjnemu zabójcy Władysławowi Mazurkiewiczowi „Elegancki morderca” (2015) czy też, uhonorowane Nagrodą Literacką „Nike”, „Żeby nie było śladów” (2016), w którym to reportażu były dziennikarz „Gazety Wyborczej”, „Newsweeka” i „Wprost” podjął się trudu rozwikłania wszystkich tajemnic związanych ze sprawą zabójstwa Grzegorza Przemyka. Podobnie ma się teraz rzecz z Ritą Gorgonową. Chociaż od śmierci Lusi Zarembianki minęło nie tak dawno osiemdziesiąt sześć lat, sprawa ta wciąż budzi niemałe zainteresowanie. Zapewne wzrosło ono jeszcze po tym, jak przed trzema laty ukazały się pierwsze powojenne wydania dwóch dotyczących tego tematu głośnych książek z lat 30., czyli wspomnień ojca ofiary, architekta i budowlańca Henryka Zaremby („Spowiedź ojca zamordowanej Lusi”), oraz reportażu jednego z najpopularniejszych w II RP twórców powieści kryminalnych i sensacyjnych Marka Romańskiego („Sprawa Rity Gorgon”). Łazarewicz idealnie więc wpisał się w trend.

Co kryje się pod pojęciem „sprawy Gorgonowej”? Mówiąc najkrócej: najsłynniejsze morderstwo międzywojnia. W nocy z 30 na 31 grudnia 1931 roku w letniej willi znanego lwowskiego architekta Henryka Zaremby w Brzuchowicach (około dziesięciu kilometrów od Lwowa) zginęła jego córka, siedemnastoletnia Elżbieta (przez wszystkich znajomych nazywana jednak Lusią). O zbrodnię tę bardzo szybko oskarżono pochodzącą z Dalmacji trzydziestoletnią Margaritę Emilię Gorgon (z domu Ilić), która od siedmiu lat była nie tylko boną dzieci Zaremby – oprócz Elżbiety również młodszego o trzy lata syna Stanisława – ale też jego kochanką i matką najmłodszej córeczki, niespełna trzyletniej Romany. W ostatnich latach relacje między Ritą a Henrykiem uległy pogorszeniu; mężczyzna planował porzucić swoją konkubinę i ze swymi latoroślami z pierwszego małżeństwa przenieść się na stałe do Lwowa. Gorgonowej obiecał ponoć możliwość zamieszkania w willi oraz alimenty na najmłodsze dziecko. Ale czy po jakimś czasie nie zmieniłby zdania i nie zostawił jej całkiem „na lodzie” – nie mogła być pewna. O rosnącą niechęć kochanka do siebie Dalmatynka oskarżała Lusię, która ewidentnie za nią nie przepadała. To miało być głównym motywem zbrodni.

Córka Zaremby została zarąbana kilofem (dżaganem), a następnie – prawdopodobnie przy użyciu palców – zdeflorowana (mogło to mieć miejsce w trakcie agonii albo tuż po śmierci). „Przyszywaną” macochę pogrążyły zeznania Stasia, brata Lusi, oraz wiele dowodów poszlakowych. W pierwszym procesie, odbywającym się we Lwowie w kwietniu i maju 1932 roku Gorgonową skazano na śmierć, ale dwa miesiące później warszawski sąd apelacyjny podjął decyzję o przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia. Teraz – w marcu i kwietniu 1933 roku – pochylili się nad nią sędziowie krakowscy. Oni również uznali winę Rity, ale wyrok był znacznie łagodniejszy (wzięto bowiem pod uwagę pewne okoliczności łagodzące) – osiem lat więzienia. Sąd Najwyższy utrzymał go w mocy. Dalmatynka, która za kratkami, pomiędzy pierwszym a drugim procesem, urodziła kolejną córkę, Krystynę Ewę (twierdziła, że ojcem był Zaremba), przeszła przez kilka więzień, by ostatecznie wylądować w podbydgoskim Fordonie. Trzeciego dnia wojny, na mocy amnestii, jaka objęła więźniów kryminalnych, wypuszczono ją na wolność. Tyle było wiadomo już wcześniej. Ale co stało się z najsłynniejszą „polską” morderczynią międzywojnia później – rozpływało się we mgle niepewności. Na to i wiele innych pytań postanowił właśnie odpowiedzieć Łazarewicz.

„Koronkowa robota” dzieli się na dwie części: retrospektywną i współczesną. W pierwszej autor opisuje wydarzenia, jakie miały miejsce do 1939 roku, skupiając się jednak przede wszystkim na zabójstwie Lusi i obu procesach, które relacjonuje na podstawie zachowanych do dzisiaj akt sądowych oraz ówczesnych relacji prasowych (w „Tajnym Detektywie”, „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”, „Wiadomościach Literackich”). Przy okazji oddaje głos obecnym podczas rozpraw pisarkom Irenie Krzywickiej i Eldze Kern (to niemiecka publicystka, która w latach 30. pojawiła się w Polsce). Dowiadujemy się wszystkiego, co najważniejsze; Łazarewiczowi nie umyka żaden istotny szczegół. Skupia się także na działaniach adwokata Gorgonowej, Maurycego Axera, który starał się zbijać argumenty prokuratorów oskarżających jego klientkę, podważać zeznania świadków, podkreślać poszlakowy charakter procesu, czego podstawowym celem było – jak można się bez trudu domyśleć – zasianie niepewności wśród członków obu ław przysięgłych (najpierw lwowskiej, potem krakowskiej). I nawet jeśli to mu się nie powiodło, udało się coś innego – zasiał ziarno niepewności wśród zwykłych Polaków. A w sukurs szły mu wspomniane panie, Krzywicka i Kern. Rosła grupa osób przekonana, że Rita jest niewinna.

Ale czy rzeczywiście? Cztery lata temu młodsza córka Gorgonowej (Krystyna Ewa), wspierana przez swoją córkę, zapowiedziała wejście na drogę sądową w celu przeprowadzenia rewizji wyroku i udowodnienia, że jej matka nie ponosi winny za śmierć Lusi Zarembianki. Jak dotąd, sprawa nie ruszyła z miejsca. Dlaczego? Na to poniekąd odpowiada druga (współczesna) część „Koronkowej sprawy”. Aczkolwiek nie ten wątek jest w niej najistotniejszy. Tutaj Łazarewicz idzie śladami Rity i jej dzieci, odtwarza ich wojenne i powojenne losy, korzystając – co należy podkreślić – ze szlaków przetartych już w pierwszej połowie lat 70. ubiegłego wieku przez Edmunda Żurka, dziennikarza „Prawa i Życia”. Rekonstruuje życie naznaczonej straszliwym piętnem rodziny i z każdym kolejnym krokiem zbliża się do rozwikłania tajemnicy. A w zasadzie dwóch tajemnic: Po pierwsze: czy Gorgonowa naprawdę zabiła Zarembiankę (wiele do powiedzenia mają w tej kwestii Żurek i nieżyjący już profesor Jan Olbrycht, biegły sądowy w czasie procesu krakowskiego, który pozostawił po sobie – w maszynopisie – ważne dla rozwikłania sprawy dzieło „Wybrane przypadki z praktyki sądowo-lekarskiej”). Po drugie: co działo się z Ritą po tym, jak 3 września 1939 roku odzyskała wolność (swoją drogą zaledwie kilka miesięcy wcześniej przed zakończeniem wyroku).

Łazarewiczowi udało się porozmawiać z mieszkającą na warszawskim Żoliborzu Romaną Zarembą (która dzisiaj nosi nie tylko inne nazwisko, ale także imię) i szczecińskim adwokatem reprezentującym Krystynę Ewę, czyli córkę dążącą do oczyszczenia Gorgonowej z winy. Pierwsza z nich spotkała jeszcze matkę po jej wyjściu z więzienia. Wspomnienie zacytowane przez autora jest jednak niekompletne (ciekawe dlaczego?) – nie dowiadujemy się z niego ani w którym roku to miało miejsce (podczas okupacji?), ani czy przy tej okazji doszło do spotkania Rity z Henrykiem (co zapewne dodałoby całej sprawie dramatyzmu). Pewnie kryje się za tym coś istotnego, bo przecież trudno uwierzyć, aby tak doświadczony reporter nie dopytywał o tak fundamentalne kwestie. Poza tym bowiem Łazarewicz prowadzi narrację bardzo umiejętnie. Doskonale wie, kiedy przerwać wątek, by podbić napięcie, i kiedy do niego powrócić. Całość kończy zaś wyznaniem, które, jak można mniemać, otwiera drogę do ostatecznego wyjaśnienia losów Dalmatynki. Ktoś jednak musiałby podjąć w tej sprawie konkretne kroki prawne. Czyta się „Koronkową robotę” jak doskonały kryminał, tym bardziej intrygujący, że opisuje on wydarzenia, jakie miały miejsce w rzeczywistości. Żałuję tylko – zacząłem od wtrętu prywatnego i na takim zakończę recenzję – że autor nie wspomniał o jeszcze jednej rzeczy. Jaki był dalszy los pierwszej żony Henryka Zaremby, Elżbiety Stenzel – jej tragedia wpisuje się bowiem w cały ciąg dramatycznych dziejów rodziny lwowskiego architekta.

23 marca 2018

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

PRL w kryminale: Szpital grozy
Sebastian Chosiński

2 VI 2023

Błędy lekarskie są przykrą codziennością. Zwłaszcza w pracy chirurga, która jest szczególnie odpowiedzialna i stresogenna. Czasami pacjent umiera na stole operacyjnym, niekiedy już po zabiegu. Takie właśnie wydarzenie jest punktem wyjścia „Szklanki czystej wody” – kolejnej „powieści milicyjnej” Jerzego Edigeya, w której jedną z głównych ról odgrywa major Janusz Kaczanowski, oficer Komendy Stołecznej MO.

więcej »

Krótko o książkach: Fasada
Joanna Kapica-Curzytek

1 VI 2023

„Tajemnice Fleat House” to powieść kryminalna, pełna nieoczekiwanych zwrotów akcji i tajemnic. Te największe dotyczą przeszłości i zawikłanych ludzkich losów.

więcej »

Prawdziwa przyjaźń zawsze zwycięża
Marcin Mroziuk

30 V 2023

Dla nastolatków prawdziwą tragedią może być zdarzenie, które dorośli ledwo zauważają. Z taką sytuacją mamy też do czynienia w „Sekretach Humli Hansson”, gdzie Kristina Sigunsdotter z poczuciem humoru ukazuje, jak tytułowa bohaterka radzi sobie z pierwszym poważnym kryzysem życiowym, który jest następstwem jej dwutygodniowej nieobecności w szkole.

więcej »